2016年度广东省基层宣传文化能人拟入选名单公示公告
 T?kst aw mooringer frasch
|
D?t keemisch elem?nt weer en atoom tu hiirt, w?rt bestimd foon jü t?l protoone ?nj di k?rn. For en wase t?l protoone koon aw e sid jü t?l neutrone in di k?rn ünlik weese. Huum sn?kt dan foon ünlike isotoope foon d?tseelwe elem?nt.
Di ütdrük as en tuhuupetiien foon tou griichische uurde: isos = lik, ?n topos = pl?s. D?t djüset deeraw haane d?t ünlike isotoope foon d?tseelwe elem?nt jüseelwe pl?s beseete ?nj d?t perioodische süsteem.
Masent?l ?n atoomnumer
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Da keemische ?inschape foon en atoom w?rde m??st g?ns bestimd foon e atoomnumer, ?lsü foon e t?l protoone. D?t as deerd??r maast ai m??lik, isotoope foon d?tseelwe elem?nt ma keemische madele foonenouder tu schiisen.
Jü mase foon en atoom w?rt tu di widüt grutste diilj bestimd d??r jü s??me foon jü t?l nukleoone (protoone plus neutroone). Judeer t?l n??mt huum jü maset?l. ünlike isotoope foon d?tseelwe elem?nt heewe jüseelwe atoomnumer ouers ?ltens en oudere maset?l (atoommase).
En biispel: d?t elem?nt kloor
[Bewerke | Kweltekst bewerke]
Foon foole elem?nte jeeft d?t ?nj e nat?r en minging foon isotoope. (?nj huk ferhüülj isotope forkaame ?nj en proobe, koon g?ns nau bestimd w?rde ma heelp foon masespektrometrii). D?t elem?nt Kloor tum biispel heet atoomnumer 17. ?le chloratoome heewe ?lsü 17 protoone ?nj e k?rn, ouers d?t jeeft tou isotoope. Triifirtel foon da Atoome heewe 18 neutroone, di r?st 20 neutroone. Jü maset?l as ?lsü 17+18=35 unti 17+20=37. Da isotoope w?rde schraawen as 35Cl ?n 37Cl. Ma jü wise foon schriwen t?r huum ?lsü ai da t?le foon protoone ?n neutroone iinjlik n??me, dan d?t sümbool Cl st?njt ?nj d?t perioodische süsteem aw e 17. pl?s ?n heet ?lsü grünseetlik 17 protoone ?n deerma koon huum jü ber??ken eefter jü t?l neutroone ?nj en isotoop uk ?ltens amkiird m??ge.
Keemi
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Da keemische ?inschape foon isotoope foon d?tseelwe elem?nt san enouder aw e n?ide lik. Bloot bai g?ns seküür m?tjing wise ham hu fersch??le; d?t hiit di kineetische isotoop-ef?kt. For?lem bai l?chte elem?nte koon da keemische ?n nuch m?r da füüsische ?inschape ünlik weese: sü as tum biispel di smultpunkt foon sw??r w??der (D2O) süwat 4 ?C ?njt st?? for 0 ?C.
Biologii
[Bewerke | Kweltekst bewerke]?nj d?t ferhüülj foon da koolestuf-isotoope 12C ?n 13C foon en ploont koon huum siinj, huk form foon footosünteesis jü ploont ferw?nt. Jü kwantiteet 14C (en raadio-isotoop foon koolestuf) w?rt wider brükt am d?t ?ler foon koolestuf ?njthüüljende orgaanische r?ste tu taksiiren bit hu tiinduusend iirnge ?nj e fortid (koolestufdatiiring).
Raadioaktiviteet
[Bewerke | Kweltekst bewerke]Bai d?t uurd isotoop w?rt oofding toocht an Raadioaktiviteet. ?n w?rklik jeeft d?t foon ark elem?nt w?lj hu isotoope, da ai stabiil san ?n da har eefter w?t tid ?nre d??r en prots?s foon raadioaktiiw oufklingen. Suk isotoope w?rde raadio-isotoope n??md. D??r d?t raadioaktiiw oufklingen ?njtst?nje tuleest stabiile isotoope, m??st foon en ouder elem?nt as d?t ütgungsmaterjool.